ต้นรากสามสิบ

ต้นรากสามสิบ

ต้นรากสามสิบนี้ คนนิยมเรียกเป็นต้นสามสิบ หากไปค้นหาในพจนานุกรม จะพบคำแปลรากสามสิบว่า
รากสามสิบ น.ชื่อไม้เถาชนิด Asparagus racemosus Willd.ในวงศ์ Asparagaceae เถามีหนาม ใบเป็นใบฝอยเรียงรอบกิ่ง รากอวบใช้ทำยาและแช่อิ่มได้ พายัพเรียก จ๋วงเครือ หรือจั่นดิน

สำหรับลักษณะทางพฤกษศาสตร์ของต้นรากสามสิบมีดังนี้
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Asparagus racemosus Willd.
วงศ์ : Asparagaceae
ชื่ออื่น : จ๋วงเครือ (ภาคเหนือ) เตอสีเบาะ (กะเหรี่ยง-แม่ฮ่องสอน) ผักชีช้าง (หนองคาย) ผักหนาม (นครราชสีมา) พอควายเมะ (กะเหรี่ยง-เชียงใหม่) สามร้อยราก (กาญจนบุรี)

ต้น
เป็น ไม้เลื้อย ปีนป่ายขึ้นที่ต้นไม้ข้างเคียงด้วยหนาม หนามเปลี่ยนมาจากใบเกล็ดบริเวณข้อ หนามโค้งกลับ ยาว ๑-๔ มม. ลำต้นสีขาวแกมเหลือง ต้นกลมเส้นผ่าศูนย์กลาง ๒-๕ มม. ปีนป่ายขึ้นได้สูงถึง ๕ เมตร แตก แขนงเป็นเถาห่างๆ บริเวณข้อมีกิ่งแตกแขนงแบบรอบข้อและกิ่งนี้เปลี่ยนเป็นสีเขียวลักษณะแบน รูปขอบขนาน กว้าง ๐.๕ - ๑ มม. ยาว ๐.๕ - ๒.๕ มม. ปลายแหลม ทำหน้าที่แทนใบ (cladophyll) ลำต้นผิวเรียบ ลื่นเป็นมัน

หนามของรากสามสิบ

ใบ
เป็นใบเดี่ยว เรียงตัวแบบสลับ ใบเป็นเกล็ด รูปสามเหลี่ยม ฐานกว้าง ๐๕ - ๔ มม. ยาว ๑-๔ มม. ใบเกล็ดมี อายุสั้นๆต่อมาแข็งขึ้นและเปลี่ยนเป็นหนามโค้งกลับ(recurved)

ภาพนี้เพื่อแสดงใบเกล็ดสั้น ๆ ของต้นรากสามสิบที่จะเปลี่ยนเป็นหนามโค้งกลับ เป็นพัฒนาจากใบภาพบน

ดอก

ดอก
เป็นดอกช่อ raceme เกิดที่ซอกกิ่ง (cladophyll) ก้านช่อดอกยาว ๓- ๑๕ มม. ดอกย่อย เส้นผ่าศูนย์ กลางดอกบาน ๓-๔ มม. ก้านดอกย่อยยาว ๒-๓ มม. กลีบ (tepals) ๖ กลีบ สีขาว แยกกันเป็น ๒ วง วงนอก ๓ กลีบ วง ใน ๓ กลีบ กลีบกว้าง ๐.๕ - ๑ มม. ยาว ๒. ๕ - ๓.๕ มม. กลีบรูปขอบขนาน ปลายกลีบมน ขอบเรียบ เกสรเพศผู้ จำนวน ๖ อัน มาก เรียงตัวตรงข้ามกับกลีบ ก้านชูอับเรณูยาวขนานกับกลีบ ก้านชูอับเรณูลักษณะเป็นเส้นเล็กๆ สีขาวแกมเหลือง ยาว ๒- ๒.๕ มม. อับเรณูสีน้ำตาลอ่อน ยาว ๐๓- ๐๕ .3 มม. เกสรเพศเมีย ๑ อัน รังไข่ superior ovary สีเขียวแกมเหลือง ลักษณะทรงกลม 3 พู เส้นผ่าศูนย์กลางรังไข่ ๑ -๑.๕ มม. ก้านเกสรตัวเมีย ๑ อัน ยาว ๐. ๕ มม. ยอดเกสรตัวเมีย แยกเป็น ๓ แฉก

จากดอกตูม และเป็นดอกบาน จะมีปลายเกสรดอกออกเป็นสีชมพู

ต่อมาปลายเกสรสีชมพูก็จะเปลี่ยนเป็นสีน้ำตาล

ผลและเมล็ด ผลสด berry สีแดง หรือแดงงอมม่วง เส้นผ่าศูนย์กลาง ๕- ๘ 5 มม.

ส่วนที่ใช้ : ราก

สรรพคุณ :
มีฤทธิ์ขับปัสสาวะ หล่อลื่นและกระตุ้น
มีรสเย็น หวานชุ่ม บำรุงเด็กในครรภ์ บำรุงตับปอดให้เกิดกำลังเป็นปกติ
วิธีใช้ :
นำรากมา ต้ม, เชื่อม หรือทำแช่อิ่ม รับประทานเป็นอาหาร กรอบดีมาก
ขอขอบคุณข้อมูลจาก
http://www.rspg.or.th/plants_data/herbs/herbs_12_4.htm